تئوری بازی
تئوری بازی چیست؟
تئوری بازی، شاخه‌ای از ریاضیات کاربردی است و ابزارهایی را برای تجزیه‌وتحلیل موقعیت‌هایی فراهم می‌کند که در آن احزاب، به نام بازیکنان، تصمیم‌های وابسته به یکدیگر می‌گیرند. این وابستگی متقابل باعث می‌شود که هر بازیکن قبل از تصمیم‌گیری، استراتژی‌های احتمالی بازیکن دیگر را در نظر بگیرد.
نظریه بازی را به‌عنوان یک چارچوب نظری برای درک موقعیت‌های اجتماعی در بین بازیکنان رقیب می‌دانند و از برخی جهات، به‌عنوان یک علم استراتژی یا تصمیم‌گیری بهینه بازیکنان مستقل و رقیب در یک محیط استراتژیک کاربرد دارد.
نحوه عملکرد تئوری بازی
تئوری بازی، بر مفهوم بازی تمرکز دارد و به‌عنوان مدلی از یک موقعیت تعاملی در بین بازیکنان منطقی عمل می‌کند. نکته کلیدی در تئوری بازی این است که استراتژی اجرا شده توسط یک بازیکن بر سود بازیکن دیگر تاثیر می‌گذارد.
این بازی هویت، ترجیحات و استراتژی‌های موجود بازیکنان و چگونگی تأثیر این استراتژی‌ها بر نتیجه را مشخص می‌کند. بسته به مدل، الزامات یا مفروضات مختلفی ممکن است لازم شود.
تئوری بازی حوزه‌های متنوعی را پوشش می‌دهد، از جمله روان‌شناسی، زیست‌شناسی تکاملی، جنگ، سیاست، اقتصاد و تجارت. با وجود پیشرفت‌های فراوان، همچنات نظریه بازی‌ها را یک علم جوان و درحال‌توسعه می‌دانند.
تعاریف تئوری بازی
هر زمان که موقعیتی با دو یا چند بازیکن داشتیم که شامل پرداخت‌های شناخته شده یا پیامدهای قابل‌سنجش است، می‌توانیم از تئوری بازی برای کمک به تعیین محتمل‌ترین نتایج استفاده کنیم. بیایید با تعریف چند اصطلاح رایج در مطالعه نظریه بازی‌ها شروع کنیم:
- بازی: مجموعه شرایطی که نتیجه آن به اقدامات دو یا چند تصمیم‌گیرنده (بازیکن) بستگی دارد.
- بازیکنان: به تصمیم‌گیرندگان استراتژیک در چارچوب بازی می‌گویند.
- استراتژی: یک برنامه کامل عملی که بازیکن باتوجه‌به مجموعه شرایطی که ممکن است در بازی ایجاد شود، انجام می‌دهد.
- پرداخت: پرداختی که بازیکن از رسیدن به یک نتیجه خاص دریافت می‌کند.
- مجموعه اطلاعات: اطلاعات موجود در یک نقطه معین از بازی (این اصطلاح زمانی به کار می‌رود که بازی دارای یک جزء متوالی باشد.)
- تعادل: نقطه‌ای در بازی که هر دو بازیکن تصمیمات خود را گرفته‌اند و به نتیجه می‌رسند.
کاربرد تئوری بازی
هر جا که منابع محدود، گزینه‌های مختلف تصمیم‌گیری، دستاوردهای متفاوت در اثر انتخاب‌های متفاوت و امکان همکاری یا رقابت بین بازیکنان وجود داشته باشد می‌توان از نظریه بازی‌ها برای درک و تحلیل بهتر شرایط موجود استفاده کرد.
تعادل نش (The Nash Equilibrium)
تعادل نش یک مفهوم مهم است که به حالت پایدار در یک بازی اشاره می‌کند که در آن هیچ بازیکنی نمی‌تواند با تغییر یک‌طرفه استراتژی به مزیتی دست یابد؛ با این فرض که سایر شرکت‌کنندگان نیز استراتژی‌های خود را تغییر نمی‌دهند. این سیستم، مفهوم راه‌حل را در یک بازی غیر همکاری (تخاصمی) ارائه می‌دهد. این نام از جان نش گرفته شده است که در سال ۱۹۹۴ جایزه نوبل را از آن خود کرد.
در بیشتر موارد تعادل نش در طول زمان به دست می‌آید. بااین‌حال، پس از رسیدن به آن، از هدف منحرف نخواهد شد. به‌طورکلی، می‌توانید بیش از یک تعادل در بازی بوجود آورید. این روش را معمولاً در بازی‌هایی با عناصر پیچیده‌تر از دو انتخاب توسط دو بازیکن به‌کار می‌برند. در بازی‌های هم‌زمان که در طول زمان تکرار می‌شوند، پس از مدتی آزمون‌وخطا به یکی از این تعادل‌های چندگانه می‌رسند.
تأثیر بر اقتصاد و تجارت
نظریه بازی‌ها با پرداختن به مسائل مهم در مدل‌های اقتصادی ریاضی قبلی، انقلابی در اقتصاد به وجود آورد. به‌عنوان‌مثال، اقتصاد نئوکلاسیک برای درک پیش‌بینی کارآفرینی تلاش کرد و نتوانست رقابت ناقص را مدیریت کند. تئوری بازی توجه را از تعادل حالت پایدار به سمت فرایند بازار معطوف کرد.
در تجارت، نظریه بازی برای مدل‌سازی رفتارهای رقابتی بین عوامل اقتصادی سودمند است. کسب‌وکارها اغلب چندین انتخاب استراتژیک دارند که بر توانایی آن‌ها برای تحقق سود اقتصادی تأثیر می‌گذارد. به‌عنوان‌مثال، کسب‌وکارها ممکن است با معضلاتی مانند بازنشستگی محصولات موجود یا توسعه محصولات جدید، کاهش قیمت نسبت به رقبا، یا به‌کارگیری استراتژی‌های بازاریابی جدید مواجه شوند.
اقتصاددانان اغلب از نظریه بازی برای درک رفتار شرکت‌های انحصاری استفاده می‌کنند. این به پیش‌بینی نتایج احتمالی زمانی که شرکت‌ها در رفتارهای خاصی مانند تثبیت قیمت و تبانی دست می‌زنند، کمک می‌کند.
انواع تئوری بازی
انواع مختلفی از نظریه‌های بازی را تعریف کرده‌اند (به‌عنوان‌مثال، متقارن/نامتقارن، هم‌زمان/متوالی، و غیره)، اما نظریه‌های بازی تعاونی و غیر همکاری را رایج‌ترین آن‌ها می‌دانیم. تئوری بازی‌های تعاونی به نحوه تعامل ائتلاف‌ها یا گروه‌های تعاونی که بازده آن مشخص باشد می‌پردازد. این بازی بین ائتلاف بازیکنان شکل می‌گیرد، نه بین افراد و نحوه تشکیل گروه‌ها و نحوه تخصیص بازده بین بازیکنان را مورد سؤال قرار می‌دهد.
تئوری بازی‌های غیر همکاری به نحوه برخورد عوامل اقتصادی منطقی با یکدیگر برای رسیدن به اهداف خود می‌پردازد. متداول‌ترین بازی غیر همکاری، بازی استراتژیک است که در آن فقط استراتژی‌های موجود و نتایج حاصل از انتخاب‌ها را فهرست کرده‌اند. یک مثال ساده از یک بازی غیر همکاری در دنیای واقعی، سنگ – کاغذ – قیچی است.
نمونه‌هایی از تئوری بازی
چندین «بازی» وجود دارد که تئوری بازی‌ها را تحلیل می‌کند. در زیر فقط به شرح مختصری از این موارد می‌پردازیم:
معضل زندانی
معضل زندانی را شناخته‌شده‌ترین نمونه تئوری بازی می‌دانند. به مثال دو جنایتکار که به دلیل یک جنایت دستگیر شدند، توجه کنید. دادستان‌ها هیچ مدرک محکمی برای محکومیت آن‌ها ندارند. بااین‌حال، مقامات برای گرفتن اعتراف، زندانیان را از سلول‌های انفرادی خود خارج می‌کنند و هر یک را در اتاق‌های جداگانه مورد بازجویی قرار می‌دهند. هیچ یک از زندانیان ابزاری برای برقراری ارتباط با یکدیگر ندارند. مقامات چهار معامله به‌صورت یک جعبه ۲×۲ ارائه می‌دهند:
- اگر هر دو اعتراف کنند، هرکدام را به پنج سال زندان محکوم می‌کنند.
- اگر زندانی A اعتراف کند، اما زندانی B اعتراف نکند، A را به سه سال و B را به نه سال حبس محکوم می‌کنند.
- اگر زندانی B اعتراف کند، اما زندانی A اعتراف نکند، A را به ده سال و B را به دو سال حبس محکوم می‌کنند.
- اگر هیچ‌کدام اعتراف نکنند، هرکدام دو سال زندان خواهند داشت.
مطلوب‌ترین راهبرد این است که هیچ‌کدام اعتراف نکنند. بااین‌حال، هیچ یک از استراتژی دیگری آگاه نیستند و بدون اطمینان از اینکه یکی اعتراف نخواهد کرد، هر دو احتمالاً اعتراف خواهند کرد و به پنج سال زندان محکوم خواهند شد. تعادل نش نشان می‌دهد که در دوراهی یک زندانی، هر دو بازیکن حرکتی را انجام می‌دهند که برای خودشان بهترین است؛ اما برای مجموع آن‌ها بدتر است.
تعبیر “tit for tat” را به‌عنوان بهترین استراتژی برای بهینه‌سازی معضل یک زندانی معرفی کرده‌اند. تیت برای تت را آناتول راپوپورت معرفی کرد. او این استراتژی را توسعه داد که در آن هر یک از شرکت‌کنندگان در یک معضل تکراری زندانی، مسیر عملی را دنبال می‌کنند که مطابق با نوبت قبلی حریف است. به‌عنوان‌مثال، اگر یک بازیکن را تحریک کنند، متعاقباً با تلافی پاسخ می‌دهد. در صورت عدم تحریک، بازیکن همکاری می‌کند.
بازی دیکتاتور
این یک بازی ساده است که در آن بازیکن A باید تصمیم بگیرد که چگونه یک جایزه نقدی را با بازیکن B که هیچ دخالتی در تصمیم بازیکن A ندارد، تقسیم کند. اگرچه این به‌خودی‌خود یک استراتژی تئوری بازی نیست، اما بینش جالبی را در مورد رفتار افراد ارائه می‌دهد. آزمایش‌ها نشان می‌دهد که حدود ۵۰ درصد تمام پول را برای خود نگه می‌دارند، ۵ درصد آن را به طور مساوی تقسیم می‌کنند و ۴۵ درصد دیگر سهم کمتری به شرکت‌کننده دیگر می‌دهند.
بازی دیکتاتور ارتباط نزدیکی با بازی اولتیماتوم دارد که در آن به بازیکن A مقدار مشخصی پول داده می‌شود و باید بخشی از آن را به بازیکن B بدهد. B می‌تواند مبلغ داده شده را بپذیرد یا رد کند. نکته این است که اگر بازیکن دوم مبلغ پیشنهادی را رد کند، هر دو A و B چیزی دریافت نمی‌کنند. بازی‌های دیکتاتور و اولتیماتوم درس‌های مهمی برای مسائلی مانند کمک‌های خیریه و بشردوستی به ما می‌دهد.
معضل داوطلب
در معضل داوطلب، یک نفر باید کاری را برای منافع عمومی انجام دهد. بدترین نتیجه ممکن اگر کسی داوطلب نشود محقق می‌شود. به‌عنوان‌مثال، شرکتی را در نظر بگیرید که در آن تقلب حسابداری بیداد می‌کند و مدیریت ارشد از آن بی‌خبر است. برخی از کارمندان خردسال در بخش حسابداری از تقلب آگاه هستند، اما در گفتن به مدیریت ارشد تردید دارند؛ زیرا این امر منجر به اخراج کارکنان دخیل در تقلب و به‌احتمال زیاد پیگرد قانونی آن‌ها می‌شود.
برچسب زدن به‌عنوان یک افشاگر نیز ممکن است عواقبی داشته باشد. اما اگر هیچ‌کس داوطلب نشود، تقلب در مقیاس بزرگ ممکن است منجر به ورشکستگی نهایی شرکت و ازدست‌دادن شغل همه شود.
بازی هزارپا
بازی centipede را یک بازی گسترده در تئوری بازی می‌دانیم که در آن دو بازیکن به طور متناوب این شانس را دارند که سهم بیشتری از ذخیره پولی که به‌تدریج در حال افزایش است را به دست آورند. این بازی به‌محض اینکه بازیکنی انبار را بگیرد، به پایان می‌رسد و آن بازیکن قسمت بزرگ‌تر و بازیکن دیگر قسمت کوچک‌تر را می‌گیرد؛ همچنین تعداد دورهای از پیش تعریف شده‌ای را برای هر بازیکن از قبل مشخص کرده‌اند.
محدودیت‌های تئوری بازی
بزرگ‌ترین مشکل تئوری بازی این است که مانند اکثر مدل‌های اقتصادی دیگر، بر این فرض تکیه می‌کند که افراد بازیگران منطقی هستند که منافع شخصی خود را دنبال می‌کنند و مطلوبیت را به حداکثر می‌رسانند. البته، ما موجودات اجتماعی هستیم که اغلب با هزینه خودمان همکاری می‌کنیم و به رفاه دیگران اهمیت می‌دهیم. نظریه بازی نمی‌تواند این واقعیت را توضیح دهد که در برخی موقعیت‌ها ممکن است ما در تعادل نش قرار بگیریم، و در برخی مواقع نه.
بازی‌هایی که در تئوری بازی انجام می‌شوند چیست؟
این نظریه را تئوری بازی می‌نامند زیرا سعی می‌کند اقدامات استراتژیک دو یا چند بازیکن را در یک موقعیت معین که حاوی قوانین و نتایج تعیین شده است، درک کند. از تئوری بازی بیشتر به‌عنوان ابزاری در مطالعه تجارت و اقتصاد استفاده می‌کنند.
«بازی‌ها» ممکن است نحوه واکنش دو شرکت رقیب به کاهش قیمت توسط دیگری را شامل شوند. اینکه آیا یک شرکت باید دیگری را خریداری کند یا اینکه معامله‌گران در یک بازار سهام چگونه به تغییرات قیمت واکنش نشان می‌دهند. از نظر تئوریک، این بازی‌ها را باعنوان معضلات زندانی، بازی دیکتاتور، شاهین و کبوتر و باخ یا استراوینسکی طبقه‌بندی می‌کنند.
برخی از فرضیات در مورد این بازی‌ها
مانند بسیاری از مدل‌های اقتصادی، تئوری بازی نیز مجموعه‌ای از مفروضات سخت‌گیرانه را شامل می‌شود که برای این نظریه به‌وجود آورده‌اند تا در عمل پیش‌بینی‌های خوبی انجام دهد. اولاً، همه بازیکنان اطلاعات کاملی در مورد بازی، قوانین و عواقب آن دارند. بازیکنان مجاز به برقراری ارتباط یا تعامل با یکدیگر نیستند. نتایج احتمالی نه‌تنها از قبل شناخته شده‌اند، بلکه قابل تغییر نیستند. تعداد بازیکنان در یک بازی از نظر تئوری می‌تواند بی‌نهایت باشد، اما بیشتر بازی‌ها در زمینه فقط دو بازیکن قرار می‌گیرند.
چه کسی تئوری بازی را مطرح کرد؟
نظریه بازی را تا حد زیادی به کار ریاضی‌دان جان فون نویمان و اسکار مورگنسترن اقتصاددان در دهه ۱۹۴۰ نسبت می‌دهند و بسیاری از محققان دیگر در دهه ۱۹۵۰ به طور گسترده این مفهوم را توسعه داده‌اند.
مفهوم تئوری بازی از کتاب اقتصاد گرگ منکیو
تئوری بازی‌ها مطالعه چگونگی رفتار افراد در موقعیت‌های استراتژیک را پوشش می‌دهد. منظور ما از «استراتژیک» موقعیتی است که در آن هر فرد هنگام تصمیم‌گیری، باید در نظر بگیرد که دیگران چگونه به آن عمل واکنش نشان می‌دهند. ازآنجایی‌که تعداد شرکت‌ها در یک بازار انحصاری کم است، هر شرکت باید استراتژیک عمل کند.
هر دستگاهی می‌داند که سود آن نه‌تنها به میزان تولیدش بلکه به میزان تولید شرکت‌های دیگر نیز بستگی دارد. در تصمیم‌گیری تولید خود، هر شرکت در یک انحصاری باید در نظر بگیرد که چگونه تصمیمش بر تصمیمات تولید همه شرکت‌های تأثیر می‌گذارد.
اخذ گواهینامه ایزو معتبر
برای گرفتن ایزو از طریق صفحه دریافت ایزو درخواست خود را به صورت سریع ثبت کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید از طریق شماره‌های ۳۳۴۴۴۸۱۴-۰۲۳ و ۳۳۴۴۴۸۱۳-۰۲۳ با ما در تماس باشید یا از طریق تکمیل فرم اخذ ایزو کارشناسان ما با شما تماس خواهند گرفت.
این مقاله به صورت اختصاصی توسط تیم فنی ایزوسیستم آماده شده است، هرگونه بهره برداری بدون ذکر نام و آدرس منبع شرعا و قانونا ممنوع می باشد.
