تکنیک LOPA یا تجزیه و تحلیل لایه های حفاظتی

تکنیک LOPA یا تجزیه‌وتحلیل لایه‌های حفاظتی مخفف عبارت Layers of Protection Analysis است. تجزیه‌وتحلیل لایه‌های حفاظتی یک تکنیک مدیریت ریسک است که معمولاً در صنعت فرایندهای شیمیایی استفاده می‌شود. این تکنیک اولین بار توسط AIchE (موسسه مهندسین شیمی آمریکا) در دهه ۲۰۰۰ پیشنهاد شد و می‌تواند ارزیابی دقیق و نیمه کمی از خطرات و لایه‌های حفاظتی مرتبط با سناریوهای خطر ارائه دهد.

مهندسان ایمنی فرایند، استفاده از HAZOP را برای شناسایی خطرات و به دنبال آن LOPA را برای شناسایی اینکه آیا لایه‌های حفاظتی اضافی لازم است یا خیر، ترویج کردند. اطلاعات لازم و مورد استفاده در روش LOPA همان اطلاعاتی است که از طریق روش HAZOP حاصل می‌گردد.

LOPA چیست؟

تکنیک LOPA مطالعه‌ای است که بر اساس تجزیه‌وتحلیل شناسایی ریسک (مانند HAZOP) توسعه یافته است. هدف اصلی آن شناسایی اقدامات متقابل موجود در برابر پیامدهای بالقوه یک خطر خاص است. با شروع از کمی‌سازی احتمال خطر، سیستم را بررسی کرده و با استفاده از یک رویکرد کمی، اقدامات کاهشی در برابر خطر مورد مطالعه را شناسایی می‌کند.

این روش، جدیدترین متدولوژی برای ارزیابی خطر و ارزیابی ریسک است و به طور ایده‌آل مناسب شرکت‌هایی است که  برای کاهش ریسک تا حد قابل قبول، تلاش می‌کنند.

بررسی اجمالی

تأسیسات صنعت فرایند باید تا آنجایی که ممکن است به گونه‌ای طراحی شوند که ذاتاً ایمن باشند. ایمنی ذاتی شامل کاهش موجودی خطرناک و قوی ساختن طراحی مکانیکی فرایند به اندازه کافی است.

با این حال، همیشه نمی‌توان خطر را با اقدامات ایمنی ذاتی به سطوح قابل تحمل کاهش داد. در مواردی که کاهش ریسک بیشتر موردنیاز است، باید از لایه‌های حفاظتی برای جلوگیری از گسترش حوادث استفاده کنیم. برای به حداقل رساندن عواقب رویدادهای خطرناک، به لایه‌های کاهش‌دهنده نیاز داریم.

LoPA قوانین خاصی را برای اعتبار لایه حفاظتی ارائه می‌کند که وقتی به درستی اعمال شود، کاهش ریسک مناسبی را در طراحی اعمال می‌کند.

روش گام‌به‌گام پیاده‌سازی تکنیک LOPA

برای پیاده‌سازی سناریوهای تکنیک LOPA باید مراحل زیر را دنبال کنید:

۱- سناریوی LOC

باید سناریویی برای «از دست دادن کنترل» ایجاد کنید. این اطلاعات از روش HAZOP مشتق شده است.

۲- علل و پیامدها

علت (رویداد آغازگر) و پیامد یک سناریو باید روشن باشد. این اطلاعات نیز معمولا از نتایج مطالعه HAZOP به‌دست می‌آیند.

۳- شروع فرکانس رویداد

فرکانس علت (تکرار رویداد آغازگر) باید تعیین شود.

۴- فراوانی ریسک قابل‌قبول

فرکانس ریسک قابل‌قبول باید تعیین شود. این مقدار به شدت پیامد بستگی دارد. ریسک قابل‌قبول اغلب در یک ماتریس ریسک نوشته یا ثبت می‌شود.

۵- لایه‌های حفاظتی

لایه‌های حفاظتی (LOP) موجود تجزیه‌وتحلیل می‌شوند. گاهی اوقات از اصطلاح لایه حفاظتی مستقل (IPL) نیز استفاده می‌کنند. LOPها باید (به اندازه کافی) مستقل از یکدیگر و از علت سناریو باشند تا به درستی عمل کنند و بتواند به تنهایی از سناریوهای مختلف اجتناب کنند.

۶- تعدیل‌کننده‌های شرطی

تعدیل‌کننده‌های شرطی عواملی هستند که اطلاعاتی در مورد احتمال وقوع یک پیامد خاص می‌دهند. به عنوان مثال وجود افراد، خطر التهاب، خطر آسیب‌های خاص، خطر شکست فاجعه‌بار و غیره را می‌توان در تجزیه‌وتحلیل قرار داد.

۷- محاسبات ریاضی

با داده‌های معین، «تکرار وقوع» را می‌توان برای سناریو محاسبه کرد. این فرکانس باید کوچک‌تر از فرکانس حادثه قابل‌قبول معین باشد. در صورت لزوم، می‌توان از محاسبات تعیین کرد که آیا کاهش ریسک اضافی لازم است و این کاهش ریسک چقدر باید باشد.

چرا شرکت‌ها از LOPA استفاده می‌کنند؟

یک مطالعه LOPA به طور کمی خطر وقوع رویداد را تجزیه‌وتحلیل می‌کند. معمولاً، شرکت‌ها به مقادیر کمی برای ریسک اشاره می‌کنند که در کتابچه راهنمای «رویدادهای آغازگر و لایه حفاظتی مستقل» ارائه شده است. اکثر سازمان‌ها این کتاب را به‌عنوان استانداردی برای تعریف و کمی‌کردن خطرات در شروع رویدادها پذیرفته‌اند و از آن برای تعریف لایه‌های حفاظتی استفاده می‌کنند.

مشتریان هدف

LOPA را می‌توان در هر نقطه‌ای از چرخه عمر هر پروژه یا فرایند استفاده کرد، اما زمانی مقرون‌به‌صرفه‌تر است که در حین بارگذاری ابتدایی اجرا شود؛ یعنی زمانی که نمودارهای جریان فرایند کامل شده و درحال توسعه هستند.

اعتبارسنجی مجدد LOPA معمولاً پس از تکمیل تجزیه‌وتحلیل مخاطرات کیفی اعمال می‌شود، که فهرستی از سناریوهای خطر را با توضیحات پیامدهای مرتبط و اقدامات حفاظتی بالقوه برای بررسی در اختیار تیم قرار می‌دهد.

مزایای حاصل از تکنیک LOPA

نقاط قوت این تکنیک شامل موارد زیر است:

• به زمان و منابع کمتری نسبت به تحلیل درخت‌ خطا یا ارزیابی ریسک کمی کامل نیاز دارد.
• به شناسایی و تمرکز منابع بر حساس‌ترین لایه‌های حفاظتی کمک می‌کند.
• فعالیت‌ها، سیستم‌ها و فرایندهایی که برای آن‌ها حفاظت کافی وجود ندارد را شناسایی می‌کند.

معایب حاصل از تکنیک LOPA

محدودیت‌های این تکنیک شامل موارد زیر است:

• LOPA فقط بر جفت علّت – معلول و یک سناریو در زمان واحد تمرکز دارد و روابط پیچیده بین ریسک‌ها پوشش داده نمی‌شود.
• کمی‌سازی ریسک برای حالات خرابی معمول محاسبه نمی‌شود.
• LOPA برای سناریوهای خیلی پیچیده و جایی که جفت‌های علّت – معلول زیادی موجود است یا پیامدهای مختلفی بین ذی‌نفعان مختلف تأثیر می‌گذارد، استفاده نمی‌شود.

آیا LOPA یک روش شناسایی خطر فرایند است؟

خیر؛ LOPA پس از شناسایی خطرات توسط تکنیک‌های دیگر مانند HAZOP یا What-If انجام می‌شود.

تکنیک LOPA یک رویه استاندارد است؟

خیر؛ LOPA به روش‌های مختلفی اعمال می‌شود، بنابراین هیچ استانداردی وجود ندارد. این باعث می‌شود که تعریف یک رویه LOPA یک گام مهم برای موافقت و تأیید شرکت‌ها باشد.

زمان‌بندی LOPA در یک پروژه

تکنیک LoPA پس از تجزیه‌وتحلیل خطرات فرایند یا گاهی اوقات در ترکیب با آن، بسته به ترجیح شرکت اعمال می‌شود. سناریوهای ریسک باید واضح و طبقه‌بندی شده باشند تا بتوانیم رویدادهای با پیامد بالا را شناسایی کنیم. باید نقشه‌ها و توافق‌های پایداری در مورد سناریوهای خطر وجود داشته باشد که نیاز به مطالعه LoPA دارند.

انجام LoPA به صورت دوره‌ای در طول عملیات نیز یک الزام است. برخی از تنظیم‌کنندگان توصیه می‌کنند که فاصله زمانی بیشتر از پنج سال نباشد. دلیل آن این است که در طول عمر یک مرکز فرایند مدرن، پارامترهای مختلفی وجود دارد که می‌تواند بر فرضیات قبلی تیم LoPA تأثیر بگذارد.

تیم Lopa

روش LOPA می‌تواند اطلاعات موردنیاز تیم طراحی و اجرای سیستم ایمنی را فراهم نماید. این تیم باید شامل افراد زیر باشد:

1. تکنسین مجرب در فرایند تحت بررسی
2. مهندس دارای تجربه کاری در آن فرایند
3. مدیر تولید
4. مهندس کنترل پروژه
5. فرد آشنا به دستگاه‌ها و ابزارهای الکتریکی مورد استفاده در سیستم
6. متخصص تحلیل ریسک

نکته: حداقل یک نفر آشنا به روش LOPA باید در تیم باشد.

جمع‌بندی

تکنیک LOPA یک روش نیمه کمی ارزیابی ریسک است که بعد از اجرای تکنیک‌های تجزیه‌وتحلیل خطر مانند HAZOP مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش خطرات فرایند با توجه به منطق سطح یکپارچگی ایمنی (SIL) تا حد قابل قبول سازمان کاهش پیدا می‌کنند.

این تکنیک یک ابزار قدرت‌مند برای ارزیابی وضعیت موجود لایه‌های حفاظتی فرایند است. با اجرای LOPA تلاش‌ها برای کاهش ریسک متوجه خطرات با ریسک بالاتر شده و چارچوبی منطقی برای تخصیص منابع و کنترل خطرات به صورت موثر ایجاد می‌شود.

اخذ گواهینامه ایزو معتبر

برای اخذ انواع گواهینامه می‌توانید از طریق صفحه دریافت ایزو درخواست خود را به صورت سریع ثبت کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید از طریق شماره‌های ۳۳۴۴۴۸۱۴-۰۲۳ و ۳۳۴۴۴۸۱۳-۰۲۳ با ما در تماس باشید یا از طریق تکمیل فرم اخذ ایزو کارشناسان ما با شما تماس خواهند گرفت.

این مقاله به صورت اختصاصی توسط تیم فنی ایزوسیستم آماده شده است، هرگونه بهره برداری بدون ذکر نام و آدرس منبع شرعا و قانونا ممنوع می باشد.