فرم MSDS یا برگه اطلاعات ایمنی مواد
فرم MSDS یا برگه اطلاعات ایمنی مواد، سندی است که حاوی اطلاعاتی در مورد خطرات احتمالی (سلامت، آتش سوزی و واکنش پذیری) و نحوه کار ایمن با محصول شیمیایی است.
این فرم‌ها توسط تامین‌کننده یا سازنده مواد تهیه می‌شود و باید مشخص کند که خطرات محصول چیست، چگونه از محصول به طور ایمن استفاده شود، در صورت وقوع حوادث چه باید کرد، چگونه علائم قرار گرفتن بیش از حد در معرض مواد را تشخیص داد، در این صورت چه باید کرد و …
فهرست مطالب
بررسی اجمالی
MSDS مخفف (Material Safety Data Sheet) یا «برگه اطلاعات ایمنی مواد» است. این فرم به نوعی دفترچه راهنمای یک ماده شیمیایی محسوب می‌شود که اطلاعاتی در مورد ماهیت ماده، شناخت عوامل خطر بالقوه و راه‌های کنترل آن را در اختیار ما می‌گذارد. سایت‌های تولید‌کننده مواد شیمیایی گاها این مفهوم را با SDS نشان می‌دهند.
از آن‌جایی که ممکن بود هرکدام از تولیدکنندگان مواد شیمایی اطلاعات متفاوتی را ارائه‌دهند و باعث سردرگمی کاربر شوند، از سال ۲۰۰۴ انستیتو ملی استاندارد امریکا یک فرمت ۱۶ قسمتی را پیشنهاد داد. امروزه تقریبا اکثر کشورهای دنیا آن را پذیرفته و فرم MSDS را مطابق با آن تدوین می‌کنند.
مخاطبان فرم MSDS
در گذشته خوانندگان MSDS متخصصان بهداشت حرفه‌ای و متخصصان ایمنی بودند. اکنون مخاطبان شامل کارفرمایان، کارگران، سرپرستان، پرستاران، پزشکان، امدادگران اورژانس و کارگران نیز هستند. برای اطمینان از اینکه کاربران می‌توانند به سرعت اطلاعات مورد نیاز خود را بیابند، اطلاعات باید در قالبی خوانا باشد و به شیوه‌ای واضح، دقیق و قابل‌فهم نوشته شود.
افرادی که با محصولات کنترل‌شده کار می‌کنند، همیشه باید نام ماده شیمیایی را خوانده و خطرات و دستورالعمل‌های نگهداری ایمن را بدانند.
چه زمانی از فرم MSDS استفاده کنم؟
بسیاری از تولیدکنندگان قبل از اجرای الزامات نظارتی فرم MSDS را تهیه و در دسترس قرار می‌دهند. علاوه بر این، بسیاری از مشتریان برای همه محصولات، خواه خطرناک یا غیر خطرناک، MSDS درخواست می‌کنند؛ به همین دلیل تولیدکنندگان تشویق شده‌اند که این فرم‌ها را برای محصولات غیرخطرناک نیز تهیه کنند، در حالی که OSHA این عمل را الزامی نمی‌داند.
فرم MSDS هر چند وقت یکبار باید به روز شود؟
طبق قانون WHMIS (سیستم اطلاعات مواد خطرناک محل کار)، فرم MSDS برای یک محصول کنترل شده نباید بیش از سه سال قدمت داشته باشد. اگر هنوز از محصولی استفاده می‌کنید که بیش از سه سال پیش خریده‌اید، با سازنده یا تامین‌کننده تماس بگیرید و نسخه جدیدتر فرم را بخواهید.
اگر قبل از گذشت سه سال اطلاعات جدید و قابل‌توجهی در دسترس قرار گیرد، تامین‌کننده موظف است برچسب محصول و MSDS را به‌روز کند، اما اگر تا پایان دوره سه ساله اطلاعات جدیدی در مورد مواد تشکیل‌دهنده وجود نداشته باشد، فقط به‌روزکردن تاریخ کفایت می‌کند.
مسئولیت‌های کارفرما در قبال فرم MSDS
کارفرمایان باید مطمئن شوند که همه محصولات کنترل شده در هنگام ورود به محل کار دارای یک فرم MSDS به‌روز هستند یا اگر محصول کنترل شده در محل کار ساخته شود، برای هر یک از آن‌ها MSDS تهیه می‌شود؛ همچنین می‌توانند اطلاعات MSDS را کامپیوتری کنند تا همه کارکنان به آن دسترسی داشته باشند.
تفاوت بین فرم MSDS و SDS
فرم MSDS (برگ اطلاعات ایمنی مواد) را اکنون SDS (برگ اطلاعات ایمنی) می‌نامند. در هدف اسناد MSDS و SDS تفاوتی ایجاد نشده و فهرست کردن اطلاعات مربوط به سلامت و ایمنی شغلی برای استفاده‌های مختلف از مواد و محصولات است.
دلیل تفاوت بین فرم‌های MSDS
برخی MSDSها متفاوت به نظر می‌رسند زیرا قانون فقط محتوای خاصی از MSDS را مشخص کرده و فرمت نگارش را در اختیار سازنده یا تامین‌کننده قرار داده است. برخی از تولیدکنندگان یا تامین‌کنندگان جزئیات بیشتری از آنچه که لازم است را درج می‌کنند. با این حال، اطلاعات ۹ دسته اصلی مشخص شده، باید همیشه در محتوای فرم ذکر شده باشد.
محتویات فرم MSDS چیست؟
۹ دسته از اطلاعات را مشخص کرده‌اند که باید در یک MSDS وجود داشته باشد. این دسته‌بندی‌ها را در مقررات محصولات کنترل‌شده ذکر کردند و عبارتند از:
- اطلاعات محصول
- اطلاعات هویتی مواد تشکیل‌دهنده خطرناک
- خصوصیات فیزیکی و شیمیایی
- داده‌های مرتبط با خطر آتش‌سوزی و انفجار
- اطلاعات واکنش‌پذیری
- اطلاعات مرتبط با خطرات سلامتی
- اقدامات کنترلی
- اقدامات احتیاطی برای جابجایی و استفاده ایمن
- اطلاعات آماده‌سازی
مقررات محصولات کنترل شده توضیح می‌دهد که چه اطلاعاتی باید با جزئیات بیشتری وجود داشته باشد.
شرح بخش‌های مختلف یک فرم MSDS
همان‌طور که اشاره کردیم فرم‌های MSDS می‌توانند کمی متفاوت باشند، اما در همه آن‌ها باید اطلاعات اولیه یکسانی را عنوان کنیم. این بخش‌ها را به صورت مختصر در ادامه بررسی می‌کنیم:
اطلاعات محصول
نام محصول، آدرس محل تولید و شماره تلفن اضطراری سازنده را ارائه کنید.
اطلاعات هویتی مواد تشکیل‌دهنده خطرناک
قوانین ایالتی در مورد اینکه کدام مواد شیمیایی باید در فرم MSDS ذکر شود متفاوت است. فرض کنید تمام مواد شیمیایی که با آن‌ها کار می‌کنید را باید ذکر کنید؛ مگر اینکه سازنده یا کارفرما خلاف آن را درخواست کند.
درصد غلظت هر ماده در یک مخلوط را می‌تواند ذکر کنید، اما متأسفانه اکثر قوانین ایالتی به این نیاز ندارند. با این حال، دانستن اینکه چه مواد شیمیایی «غیر سمی» دیگری در مخلوط وجود دارد مفید است.
خصوصیات فیزیکی و شیمیایی
ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی شامل ظاهر و بوی ماده شیمیایی، همراه با خواص فیزیکی نشان می‌دهد یک ماده شیمیایی چقدر آسان تبخیر می‌شود و بخارات بالقوه مضر را در هوا آزاد می‌کند.
نقطه جوش، فشار بخار، چگالی بخار، ظاهر و بو، وزن مخصوص و سرعت تبخیر از جمله ویژگی‌هایی است که در این بخش ذکر می‌کنید.
داده‌های مرتبط با خطر آتش‌سوزی و انفجار
این بخش از فرم MSDS اطلاعاتی در مورد خطرات آتش‌سوزی یک محصول و اقدامات احتیاطی لازم برای خاموش‌کردن آتش ارائه می‌دهد. نقطه اشتعال، رسانه اطفای حریق، روش‌های ویژه اطفاء حریق و خطرات آتش‌سوزی و انفجار غیرمعمول در این بخش پوشش داده می‌شود.
اطلاعات واکنش‌پذیری
هنگامی که برخی از مواد شیمیایی را به درستی ذخیره یا نگهداری نکنید، می‌توانند با مواد شیمیایی دیگر واکنش دهند و مواد خطرناکی را آزاد کنند. این بخش واکنش مواد شیمیایی را هنگامی که با مواد شیمیایی دیگر مخلوط می‌شوند، توضیح می‌دهد.
اطلاعات مرتبط با خطرات سلامتی
این بخش اثرات سلامتی محصول، از جمله علائم و نشانه‌های قرار گرفتن در معرض خطرات و شرایط پزشکی که بر اثر قرار‌گرفتن در معرض آن‌ها بدتر می‌شوند را توضیح می‌دهد. اثرات حاد (کوتاه مدت) و مزمن (دراز مدت) در معرض این مواد قرار گرفتن را همیشه باید ذکر کنید.
متأسفانه بسیاری از فرم‌های MSDS، حاوی اطلاعات کامل و دقیقی درباره خطرات سلامتی نیستند و اغلب اطلاعات بهداشتی مزمن، مانند اینکه آیا یک ماده شیمیایی باعث سرطان یا نقص مادرزادی می‌شود را نادیده می‌گیرند.
اقدامات کنترلی
MSDS، اقدامات کنترلی را که می‌تواند خطر را کاهش دهد یا از بین ببرد فهرست می‌کند؛ از جمله تهویه و سایر کنترل‌های مهندسی، شیوه‌های کار ایمن، تجهیزات حفاظت فردی و …
به‌عنوان مثال برای ماسک‌های تنفسی، اطلاعاتی در مورد نوع ماسک، درجه حفاظت و کارتریج فیلتر مناسب را درج می‌کنند. یا از آن‌جایی که دستکش‌ها در برابر همه مواد شیمیایی مقاوم نیستند، نوع صحیح دستکش را مشخص می‌کنند.
اقدامات احتیاطی برای جابه‌جایی و استفاده ایمن
این بخش حاوی اطلاعاتی در مورد تجهیزات مناسب برای استفاده و اقدامات احتیاطی در صورت نشت است. همچنین روش‌های دفع ایمن زباله و اقدامات احتیاطی را که برای نگهداری باید انجام شود را شرح می‌دهد.
اطلاعات آماده‌سازی
باید مشخص باشد که چه کسی مسئول تهیه MSDS است و تاریخ تهیه نیز ذکر گردد.
جمع‌بندی
وقتی برگه اطلاعات ایمنی را در کنار ماده مورد‌نظر قرار می‌دهیم، اطلاعات موجود در فرم‌ها به مصرف‌کننده کمک می‌کند تا با آگاهی از ماهیت ماده مورد نظر، از خطرات و ضایعات ناشی از استفاده، جابجایی و انبارش نادرست آن در امان باشد.
بدین ترتیب که اطلاعات مندرج در فرم MSDS هر ماده‌ای نشان می‌دهد که چگونه به شیوه صحیح از آن ماده استفاده کنیم، آن رادر چه درجه حرارت و چه نوع محیطی نگهداری کنیم، در انبارش و جابجایی آن چه نکات ایمنی را رعایت کنیم و در صورت بروز خطر چگونه با عوارض آن مقابله کنیم.
اخذ گواهینامه ایزو معتبر
ایزوسیستم با همکاری برترین مراجع صدور (CB)، انواع گواهینامه‌های بین‌المللی ایزو (ISO) را برای سازمان‌ها و سایر مراکز تجاری و غیرتجاری صادر می‌کند. شرکت دانش بنیان خانه مدیران، ایزوسیستم را به‌عنوان برند تجاری خود ثبت کرده و از سال ۱۳۸۵ در حوزه ارائه خدمات مشاور مدیریت و صدور گوهینامه‌های بین‌المللی ایزو فعالیت می‌کند.
برای اخذ ایزو از طریق صفحه دریافت ایزو درخواست خود را به صورت سریع ثبت کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید از طریق شماره‌های ۳۳۴۴۴۸۱۴-۰۲۳ و ۳۳۴۴۴۸۱۳-۰۲۳ با ما در تماس باشید یا از طریق تکمیل فرم اخذ ایزو کارشناسان ما با شما تماس خواهند گرفت.
این مقاله به صورت اختصاصی توسط تیم فنی ایزوسیستم آماده شده است، هرگونه بهره برداری بدون ذکر نام و آدرس منبع شرعا و قانونا ممنوع می باشد.
ایزوسیستم برترین مرکز صدور مدارک بین المللی ایزو و دارنده مجوز سازمان صنعت، معدن و تجارت می باشد.
هشدار: مراقب نیش مراکز بدون مجوز رسمی در حوزه ی خدمات مشاوره و صدور گواهینامه های ایزو باشید!
