استاندارد ساخت‌وساز و اهداف آن
استاندارد ساخت‌وساز عوامل حیاتی آن
استاندارد ساخت‌وساز و اهمیت ساختمان‌سازی استاندارد هر روزه در جامعه پررنگ‌تر می‌شود. همه ما به‌خوبی بر اهمیت اجرای اصول استاندارد طراحی در ساخت‌وساز به‌ویژه در پروژه‌های ساختمانی مدرن واقف هستیم و می‌دانیم که هرچه این اصول و مبانی با جزئیات بیشتری به اجرا دراوریم نتیجه کار پخته‌تر و حرفه‌ای‌تر خواهد شد.
سازمان استانداردسازی (ISO) با کسب شناخت دقیق از اصول طراحی و مهندسی و همچنین به‌کارگیری نظرات مهندسان و خبرگان چندین استاندارد در این حیطه تدوین کرده است. ما در این مقاله نگاهی به اصول ساخت‌وساز داشته‌ایم و دراین‌رابطه از استانداردها کمک گرفته‌ایم.
استانداردهای ایزو در حوزه ساخت‌وساز
قبلاً به ایزوهای پرکاربردی در زمینه پیمانکاری استاندارد ساخت‌وساز مانند ایزو ۹۰۰۱، ایزو ۲۱۵۰۰، ایزو ۱۰۰۰۶ و … پرداخته‌ایم. در این مقاله استانداردهای کمتر شناخته شده‌ای را در این زمینه بررسی می‌کنیم.
ISO ۲۸۴۸
ایزو ۲۸۴۸ (ساخت‌وساز ساختمان – هماهنگی مدولار – اصول و قوانین)، استاندارد ساخت‌وساز ساختمان است و اصول و قواعد ساخت‌وساز را پوشش می‌دهد. این استاندارد را جهت بهبود کیفیت در صنعت ساختمان تدوین کرده‌اند و اصول ساخت ابنیه و اهداف هماهنگی مقیاسی را بیان می‌کند.
همچنین قوانین کلی مورد کاربرد در تعیین ابعاد ساختمان، جای‌گذاری و اندازه اجزای سازنده، تجهیزات و اتصالات را مشخص می‌کند. سازمان ایزو این استاندارد را آخرین بار در سال ۲۰۲۲ مورد بررسی و تأیید قرار داد.
محدوده کاربرد ایزو ۲۸۴۸
ایزو ۲۸۴۸ اهداف هماهنگی مدولار را مشخص می‌کند و اصول و قوانین کلی استاندارد ساخت‌وساز که باید در تعیین ابعاد ساختمان ها و موقعیت و ابعاد اجزاء، تجهیزات و مجموعه‌ها اعمال شود، بیان می‌کند.
به این صورت موجب می‌شود تا بتوانیم اجزای ساختمان با اندازه‌های استاندارد تهیه کنیم تا به‌طور مناسب در محل نصب قرار گیرند. این امر از جهت اقتصادی کاملاً به‌صرفه است. این استاندارد همکاری بین طراحان، تولید‌کنندگان، توزیع‌کنندگان و پیمانکاران ساختمانی و استفاده از اجزای ساختمانی استاندارد در ساخت انواع بنا را آسان‌تر می‌کند.
اهداف ایزو ۲۸۴۸
ایزو ۲۸۴۸ به اصولی سازی و صنعتی کردن حوزه استاندارد ساخت‌وساز و صنایع وابسته است. اگر اجزای ساختمان را با اندازه‌های استاندارد تهیه کنیم به طور مناسب در محل نصب می‌شوند؛ بنابراین صرفه اقتصادی ساختمان بهبود می‌یابد. دیگر اهداف این استاندارد بین‌المللی شامل موارد زیر است:
- همکاری بین طراحان، تولید‌کنندگان، توزیع‌کنندگان و پیمانکاران ساختمانی را آسان‌تر می‌کند.
- از اجزای ساختمانی استاندارد در ساخت انواع ساختمان استفاده می‌کند.
- ارتباطات را در مرحله طراحی، آماده‌سازی نقشه‌های ساختمان و تعیین سایز و مکان هر یک از اجزای ساختمان بهبود می‌بخشد.
- اندازه استاندارد اجزای ساختمان را بررسی می‌کند.
- قابلیت تعویض و جایگزینی اجزا دارای هر نوع مواد، شکل یا روش‌های تولید را ایجاد می‌کند.
- روند ساخت با اصولی سازی نصب و جای‌گذاری اجزای ساختمان را تسریع می‌کند.
- از هماهنگی ابعادی بین اجزای نصب شده ساختمان (تجهیزات، مخزن‌ها و وسایل دیگر) با سایر قسمت‌های ساختمان اطمینان حاصل می‌کند.
ISO 9836
ایزو ۹۸۳۶ (استانداردهای عملکرد در ساختمان، تعریف و محاسبه شاخص‌های مساحت و فضا) تعریف و محاسبه شاخص‌های سطح و حجم را مشخص می‌کند. در تعریف اندازه‌گیری منطقه، از سه مفهوم اندازه‌گیری استفاده کرده‌اند:
- درون دیوار
- خارج دیوار
- مرکز دیوار
از شاخص‌های سطح و حجم به‌دست‌آمده از اندازه‌گیری فضاها در ساختمان‌ها می‌توانیم برای مقایسه نسبت فضا یا حجم که می‌تواند به صورت کاربردی مورد استفاده قرار گیرد، استفاده کنیم. این اصول به عنوان مقادیر تقریبی برنامه‌ریزی، می‌توانند مبنایی برای پیشرفت های بعدی باشند.
ارجاع به شاخص‌های سطح و حجم در ارزیابی ساختمان‌هایی که در حال حاضر وجود دارند یا در مرحله برنامه‌ریزی هستند، به‌طور غیرمستقیم نشان‌دهنده ویژگی‌های اقتصادی خاصی از ساختمان است.
بنابراین، رابطه بین مساحت اشغال شده توسط ساختمان و منطقه قابل استفاده نشان می‌دهد که آیا از هزینه‌های ساختمان و مصالح به بهترین نحو استفاده شده است یا خیر. این استاندارد مبنایی را برای به حداقل رساندن هزینه های جاری با محدود کردن مقدار فضا و هزینه مواد فراهم می کنند.
محدوده کاربرد ایزو ۹۸۳۶
این سند را برای استفاده در مواقع زیر در نظر گرفته‌اند:
- مشخصات عملکرد هندسی یک ساختمان و فضاهای آن (به‌عنوان‌مثال در طراحی، رویه‌های خرید و غیره، یا در مقررات ساختمان در صورت لزوم)
- اسناد فنی مربوط به عملکرد کل ساختمان‌ها که توسط طراحان، پیمانکاران و سازندگان تهیه شده است.
- مقدار مساحتی که به طور مؤثر برای قراردادن محل کار، مبلمان، تجهیزات، یا برای گردش یک فرد در دسترس نخواهد بود.
- ارزیابی، مقایسه یا کنترل خواص یک ساختمان که با عملکرد هندسی آن مرتبط است.
توجه: اگرچه روش‌های مختلفی برای اندازه‌گیری مساحت در سراسر جهان بسته به کشور یا نوع ساختمان‌ها وجود دارد، همه روش‌های اندازه‌گیری به دلیل ناتوانی در شناسایی مساحت واقعی (مثلاً روش اندازه‌گیری مرکز دیوار) لزوماً کاربرد عملی ندارند؛ بنابراین این سند صرفاً برای استفاده عملی در اندازه‌گیری تخصص دارد.
ISO 23045
ایزو ۲۳۰۴۵ (طراحی محیط ساختمان، رهنمودهایی برای ارزیابی بازده انرژی ساختمان‌های جدید) رهنمودهایی را برای معرفی نیازهای انرژی در فرایند طراحی و یا دستیابی به روش‌های طراحی شده برای بهره‌وری انرژی برای ساختمان‌های جدید ارائه می‌دهد.
اهداف و دامنه کاربرد ایزو ۲۳۰۴۵
اهداف استاندارد ساخت‌وساز بین‌المللی کمک به طراحان و دست اندرکاران در هنگام جمع‌آوری و ارائه داده‌های مفیدی است که در مراحل مختلف فرآیند طراحی مورد نیاز است. همچنین تعاریف ساختمان را که توسط طراحان ساختمان تهیه شده است، برآورده می‌سازد.
این استاندارد بین‌المللی برای ساختمان های جدید اعمال می‌شود و برای تجهیزات تهویه مطبوع فضا و نیروگاه گرمایش در ساختمان های جدید قابل اجرا است. فرض بر این است که شرایط فضاهای داخلی در محدوده آسایش با توجه به دما، رطوبت، کیفیت هوا و نور یا شرایط حفظ شده برای محافظت در برابر یخ زدگی حفظ می‌شود.
سیستم‌های مؤثر در ارزیابی بازده انرژی ساختمان
- گرمایش،
- سرمایش،
- روشنایی،
- آب گرم خانگی،
- گرمایش آب سرویس،
- تهویه و کنترل‌های مرتبط.
ISO 11855
سری ایزو ۱۱۸۵۵ (طراحی محیط ساختمان – طراحی، اندازه‌گیری، نصب و کنترل سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی تابشی تعبیه شده در ساختمان) شامل بخش‌های زیر است:
- ۱۱۸۵۵-۱ معیارهای راحتی را مشخص می‌کند که باید در طراحی سیستم‌های گرمایش و سرمایش تابشی تعبیه شده در نظر گرفته شود، زیرا هدف اصلی سیستم گرمایش و سرمایش تابشی برآوردن آسایش حرارتی سرنشینان است
- ۱۱۸۵۵-۲ روش‌های محاسباتی حالت پایدار را برای تعیین ظرفیت گرمایش و سرمایش ارائه می‌دهد
- ۱۱۸۵۵-۳ روش‌های طراحی و ابعاد سیستم‌های گرمایش و سرمایش تابشی را برای اطمینان از ظرفیت گرمایش و سرمایش مشخص می‌کند.
- ۱۱۸۵۵-۴ یک روش اندازه‌گیری و محاسبه را برای طراحی سیستم‌های ساختمانی فعال حرارتی (TABS) برای اهداف صرفه‌جویی در مصرف انرژی ارائه می‌کند، زیرا سیستم‌های گرمایش و سرمایش تابشی می‌توانند مصرف انرژی و اندازه منبع گرما را با استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر کاهش دهند.
- ۱۱۸۵۵-۵ به فرایند نصب سیستم می‌پردازد تا طبق برنامه عمل کند.
- ۱۱۸۵۵-۶ یک روش کنترل مناسب سیستم‌های گرمایش و سرمایش تابشی را نشان می‌دهد تا از حداکثر عملکردی که در مرحله طراحی در نظر گرفته شده بود، زمانی که سیستم واقعاً در یک ساختمان کار می‌کند، اطمینان حاصل کند.
- ۱۱۸۵۵-۷ یک روش محاسبه برای پارامترهای ورودی ISO 52031 ارائه می‌دهد.
ISO 16813
ایزو ۱۶۸۱۳ (طراحی محیط ساختمان، محیط داخلی، اصول کلی) اصول کلی طراحی استاندارد ساخت‌وساز را با درنظرگرفتن محیط داخلی سالم برای ساکنان و حفاظت از محیط‌زیست برای نسل‌های آینده ایجاد می‌کند. این استاندارد بین‌المللی رویکردی را ترویج می‌کند که در آن طرف‌های مختلف درگیر در طراحی محیطی ساختمان با یکدیگر همکاری می‌کنند تا یک محیط ساختمانی پایدار را فراهم کنند.
اهداف ارائه ویژگی‌های منحصربه‌فرد فرایند طراحی
- ارائه محدودیت‌های مربوط به مسائل پایداری از مرحله اولیه فرایند طراحی، از جمله چرخه عمر ساختمان و کارخانه همراه با هزینه‌های مالکیت و عملیاتی که در تمام مراحل فرایند طراحی؛
- ارزیابی طرح پیشنهادی با معیارهای منطقی برای کیفیت هوای داخلی، آسایش حرارتی، راحتی صوتی، آسایش بصری، بهره‌وری انرژی و کنترل‌های سیستم HVAC در هر مرحله از فرایند طراحی؛
- ایجاد تکرار بین تصمیمات و ارزیابی‌های طراحی در طول فرایند طراحی.
طراحی محیط ساختمان شامل طراحی معماری مرتبط با کیفیت محیطی و کنترل‌های مؤثر می‌شود. این استاندارد بین‌المللی برای طراحی محیط ساختمان برای ساخت‌وسازهای جدید و مقاوم‌سازی ساختمان‌های موجود قابل‌اجرا است.
ISO 863
ایزو ۸۶۳ (سیمان، روش‌های آزمایش، آزمون پوزولانی برای سیمان‌های پوزولانی) روش اندازه‌گیری پوزولانی‌ات سیمان‌های پوزولانی را توصیف می‌کند.
پوزولان‌ها موادی بر پایه سیلیکات هستند که با هیدروکسید کلسیم (آهک) تولید شده توسط سیمان هیدراته کننده واکنش نشان داده و مواد سیمانی اضافی تشکیل می‌دهند. میزان سیمانی شدن مواد متشکل سیمان افزایش‌یافته و چسبندگی سیمان را بیشتر می‌کند.
این استاندارد ساخت‌وساز در دو نسخه ارائه شده است:
- ISO 385:2005 (ظروف شیشه‌ای آزمایشگاهی – بورت)
- ISO 835:2007 (ظروف شیشه‌ای آزمایشگاهی – پیپت‌های درجه‌بندی‌شده)
ISO 15686-5
ایزو ۱۵۶۸۶-۵ (ساختمان‌ها و املاک ساخته شده، برنامه‌ریزی عمر خدمات، هزینه‌یابی چرخه عمر ساختمان) اولین استاندارد بین‌المللی برای هزینه‌یابی چرخه عمر ساختمان است. انتظار می‌رود که این استاندارد تأثیر عمده‌ای در خرید ساختمان ها و املاک، به‌ویژه پروژه‌های سرمایه‌گذاری عمده داشته باشد. این استاندارد همچنین از طریق تحریک اشتیاق مشتری برای تأمین بودجه مناسب و بهینه‌سازی هزینه‌های چرخه عمر ساختمان‌ها، از نظر ارزش کل عمر و توسعه پایدار، بر طراحی ساختمان‌های جدید تأثیر می‌گذارد.
هزینه‌یابی چرخه عمر چیست؟
هزینه‌یابی چرخه عمر ساختمان یک روش ارزشمند در استاندارد ساخت‌وساز است که برای پیش‌بینی و ارزیابی عملکرد هزینه املاک و مستقلات استفاده می‌شود و یکی از اشکال تجزیه‌وتحلیل برای تعیین این است که یک پروژه شرایط موردنیاز مشتری را برآورده می‌کند یا خیر.
ISO ۱۵۶۸۶-۱
این استاندارد الزامات و دستورالعمل‌هایی را برای انجام تحلیل‌های هزینه چرخه عمر (LCC) ساختمان ها و دارایی‌های ساخته‌شده و قطعات آن‌ها، اعم از جدید یا موجود، ارائه می‌کند. همچنین هزینه‌ها یا جریان‌های نقدی، یعنی هزینه‌های مربوط (و درآمد و عوامل خارجی در صورت درج در محدوده مورد توافق) را در نظر می‌گیرد که از تحصیل از طریق بهره‌برداری تا دفع ناشی می‌شود.
هزینه‌یابی چرخه‌عمر معمولاً شامل مقایسه بین گزینه‌ها یا برآورد هزینه‌های آتی است و طی یک دوره تجزیه‌وتحلیل توافق شده انجام می‌شود و به‌وضوح مشخص می‌کند که آیا تجزیه‌وتحلیل فقط برای بخش یا کل چرخه عمر دارایی ساخته شده است.
ISO 13153
ایزو ۱۳۱۵۳ (چارچوب فرایند طراحی برای صرفه‌جویی در انرژی ساختمان‌های مسکونی و تجاری کوچک یک خانواده) چارچوبی از فرایند طراحی را برای ساختمان‌های مسکونی و تجاری کوچک تک‌خانواری صرفه‌جویی در انرژی با نسبت مصرف انرژی به‌عنوان معیار اصلی مشخص می‌کند.
طراحان مهم‌ترین نقش را در گسترش فناوری‌های صرفه‌جویی در انرژی دارند زیرا اغلب تصمیمات نهایی را در مورد اینکه آیا فناوری‌های صرفه‌جویی در انرژی باید اتخاذ شوند یا خیر و همچنین کدام فناوری‌های صرفه‌جویی در انرژی باید در پروژه‌های ساختمان به کار گرفته شوند، اتخاذ می‌کنند.
محدوده کاربرد ایزو ۱۳۱۵۳
این استاندارد ساخت‌وساز را در‌نظر گرفته‌اند که به توسعه دستورالعمل‌های طراحی برای متخصصانی که بخش‌های مرتبط با انرژی ساختمان ها را طراحی می‌کنند، کمک کند. این استاندارد بین المللی فقط برای فرآیند طراحی ساختمان های مسکونی و تجاری کوچک برای یک خانواده قابل اجرا است.
ISO 29581-1
ایزو ۲۹۵۸۱-۱ (سیمان، روش‌های آزمایش)، قسمت ۱: (تجزیه‌وتحلیل توسط شیمی مرطوب) روش‌های مرجع و در موارد خاص یا یک روش جایگزین برای تجزیه‌وتحلیل سیمان توسط شیمی مرطوب را مشخص می‌کند.
موارد استفاده از ایزو ۲۹۵۸۱-۱
این استاندارد روش‌هایی را توصیف می‌کند که عمدتاً در سیمان‌ها اعمال می‌شوند و به بررسی مرغوبیت سیمان و بتن مورداستفاده در ساخت‌وساز می‌پردازد، اما می‌توانند در مورد مواد تشکیل‌دهنده آن‌ها نیز استفاده شوند.
استانداردهای ساختمان‌سازی ملی
در کنار انواع استاندارد ساخت‌وساز بین‌المللی ایزو، سازمان استاندارد ملی ایران برخی استانداردهای را در زمینه ساختمان سازی تدوین کرده است. این استانداردها مسائلی همچون مقاومت و استحکام سازه، ایمنی در برابر آتش‌سوزی، نوع مصالح، همچنین فواصل و قوانین مرتبط با شهرسازی را دربر می‌گیرند و عمدتاً در دودسته مربوط به شهرسازی و معماری ساختمان قرار می‌گیرند.
ضوابط شهرسازی ساخت‌وساز
تراکم و بلندمرتبه‌سازی ساختمان ها
پیش‌آمدگی ساختمانی در گذرها
پارکینگ
نمای شهری
ضوابط معماری ساختمان
شکل و ظاهر ساختمان
ساخت بخش‌های مختلف ساختمان
جمع‌بندی
ساختمان سازی از صنایع بسیار مهم در شهرسازی محسوب می‌شود؛ لذا استاندارد ساخت‌وساز اهمیت ویژه‌ای در صنعت ساختمان و اقتصاد کشور دارد. در صورتی که استنداردهای لازم در این صنعت رعایت نشود، آسیب‌های جدی مالی و جانی به ساکنین، مالک و اقتصاد کشور وارد خواهد شد.
اخذ گواهینامه ایزو معتبر
خدمات ایزوسیستم نیز در زمینه‌ی مشاوره، پیاده‌سازی و اخذ ایزو برای مشاغل مختلف است که منتج به گرفتن ایزو و دریافت ایزو معتبر خواهد شد. استاندارهایی در این زمینه از جمله ایزو ۴۵۰۰۱ می‌تواند بسیار مناسب باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی انواع گواهینامه ایزو می‌توانید از طریق شماره‌های ۳۳۴۴۴۸۱۴-۰۲۳ و ۳۳۴۴۴۸۱۳-۰۲۳ با ما در تماس باشید یا از طریق تکمیل فرم اخذ ایزو کارشناسان ما با شما تماس خواهند گرفت.
