الزامات ایزو ۱۴۰۰۱ – تشریح الزامات ایزو ۱۴۰۰۱ به زبان ساده
الزامات ایزو ۱۴۰۰۱ چیست؟
الزامات ایزو ۱۴۰۰۱ (بندهای ایزو ۱۴۰۰۱) مجموعه‌ای از عناصر استاندارد را ارائه می‌دهد تا شما را در اجرای یک سیستم مدیریت زیست‌محیطی (EMS) موفق راهنمایی کند. این اصول به گونه‌ای طراحی شده‌اند که برای هر سازمانی، صرف‌نظر از اندازه، نوع، مکان یا سطح بلوغ آن قابل اجرا باشد.
الزامات این استاندارد به‌طورکلی به ۱۰ بخش تفکیک شده است. بخش‌های یک تا سه شامل هیچ الزامی نمی‌شود، اما در عوض به محدوده استاندارد، مراجع هنجاری، اصطلاحات و تعاریف استفاده شده در استاندارد می‌پردازد. بخش‌های ۴ تا ۱۰ حاوی الزامات یک EMS هستند.
ایزو ۱۴۰۰۱ چیست؟
ایزو ۱۴۰۰۱ به یک استاندارد برای طراحی و پیاده‌سازی سیستم مدیریت زیست‌محیطی تبدیل شده است. جدیدترین نسخه الزامات سیستم مدیریت زیست‌محیطی در سال ۲۰۱۵ منتشر شد.
این سیستم باید برای شرکت خاص شما تنظیم شود؛ زیرا فقط شرکت شما الزامات قانونی دقیق و تعاملات محیطی را خواهد داشت که با فرایندهای تجاری خاص شما مطابقت دارد.
مدارک ایزو ۱۴۰۰۱
ایزو ۱۴۰۰۱ از شما می‌خواهد که شواهد مستندی مبنی بر اینکه سیستم مدیریت زیست‌محیطی (EMS) شما استانداردهای لازم را برآورده می‌کند، ارائه کنید. اگرچه الزامات روشنی در مورد نوع اسنادی که باید ارائه دهید وجود دارد، نحوه عملکرد و نحوه ثبت شواهد توسط استاندارد تعیین نشده است.
هدف از ارائه اسناد این است که اطمینان حاصل شود فرایندهای زیست‌محیطی قوی در بستر مجموعه شما وجود دارد. برخی از این اسناد ثابت می‌کند که کل سازمان شما از اهداف زیست‌محیطی آگاه است و در جهت رسیدن به آن تلاش می‌کند.
هدف از پیاده‌سازی الزامات ایزو ۱۴۰۰۱
سازمان شما باید اهداف زیست‌محیطی و یک برنامه روشن برای چگونگی دستیابی به آن اهداف داشته باشد. نتایج امتیازدهی ریسک جنبه‌های زیست‌محیطی می‌تواند به کسب‌وکار کمک کند تا فعالیت‌هایی را که از نظارت بر آن‌ها سود می‌برند را اولویت‌بندی کند.
الزامات ایزو ۱۴۰۰۱ چیست؟
همان‌طور که گفته شد بندهای ۴ تا ۱۰ از متن این استاندارد، الزامات را شرح می‌دهند. در ادامه عناوین این بندها و توضیح مختصری از هر یک را شرح می‌دهیم:
۴) زمینه سازمان
۵) رهبری
۶) برنامه‌ریزی
۷) پشتیبانی
۸) عملیات
۹) ارزیابی عملکرد
۱۰) بهبود
۴- زمینه سازمان
این بخش به الزامات کلی برای EMS از جمله درک زمینه سازمانی شما، نیازها و مستندات دامنه سیستم مدیریت محیطی می‌پردازد.
۵- رهبری
الزامات مدیریت ارشد را برای نشان‌دادن رهبری و تعهد به EMS و شناسایی نقش‌ها، مسئولیت‌ها و اختیارات سازمانی که در EMS حضور خواهند داشت، مشخص می‌کند. این سیاست باید متضمن تعهد به جلوگیری از آلودگی و رعایت کلیه الزامات قانونی که شرکت مشمول آن است باشد.
۶- برنامه‌ریزی
بخش برنامه‌ریزی بر نیاز به شناسایی و برنامه‌ریزی برای پرداختن به ریسک‌ها و فرصت‌های EMS، نحوه تعامل فرایندهای سازمان با محیط و همچنین به روز نگه داشتن شرکت تاکید می‌کند.
۷- پشتیبانی
این بزرگ‌ترین بخش از الزامات ایزو ۱۴۰۰۱ است که به ارزیابی شایستگی، آموزش و آگاهی می‌پردازد. این الزامات شامل نحوه کنترل اطلاعات مستند و ارتباطات داخلی و خارجی مرتبط با سیستم مدیریت محیطزیست شما است.
۸- عملیات
اگرچه این بخش کوچکی است، اما بسیار مهم است؛ زیرا الزاماتی را در مورد نحوه برنامه‌ریزی شما برای کنترل عملیات، نحوه آماده‌سازی و واکنش به موقعیت‌های محیطی اضطراری تعیین می‌کند.
۹- ارزیابی عملکرد
از مهم‌ترین بخش‌ها ارزیابی عملکرد است که به نحوه نظارت، اندازه‌گیری، تجزیه‌وتحلیل و ارزیابی فرایندهای EMS می‌پردازد. بخشی از بررسی این است که مطمئن شویم منابع کافی برای پیاده‌سازی استاندارد اعمال شده تا بتواند به درستی کار کند و عدم تطابق با الزامات شناسایی شود.
۱۰- بهبود
بخش آخر مربوط به نحوه رسیدگی به عدم انطباق در فرایندهای EMS، اقدامات اصلاحی موردنیاز برای این عدم انطباق‌ها و فعالیت‌های بهبود مستمر است.
برخی از مشکلات در پیاده‌سازی الزامات ایزو ۱۴۰۰۱
بزرگ‌ترین مشکل اجرایی‌کردن الزامات ایزو ۱۴۰۰۱ این است که اطمینان حاصل شود مجموعه حاصل از سیاست‌ها، رویه‌ها، فرایندها و سوابق نیازهای شرکت را برآورده و در عین حال امکان بهبود سیستم را فراهم می‌کند.
محدوده سیستم مدیریت زیست‌محیطی
دامنه الزامات ایزو ۱۴۰۰۱، نوع عملیاتی را که EMS شما پوشش می‌دهد و مرزهای آن را مشخص می‌کند. تعیین مرزها مستلزم آن است که مشخص کنید کدام بخش از سازمان شما مشمول این سیستم خواهد بود.
در بیشتر موارد، سیستم مدیریت زیست‌محیطی شما بر روی کل سازمان شما اعمال می‌شود، اما ممکن است شرایطی وجود داشته باشد که در آن بخشی از فرایند تحت حیطه سیستم مدیریت شما قرار نگیرد یا نامناسب باشد؛ در این صورت دامنه خاص‌تری موردنیاز خواهد بود.
سیاست زیست‌محیطی ایزو ۱۴۰۰۱
خط‌مشی زیست‌محیطی به طور خلاصه تعهد سازمان شما را برای پذیرفتن مسئولیت اثرات بر محیطزیست و هرگونه الزامات قانونی شرح می‌دهد. اخذ این گواهینامه شامل تعهد روشن برای جلوگیری از آلودگی، بهبود مستمر و تحقق اهداف زیست‌محیطی است.
ارزیابی ریسک‌ها و فرصت‌های زیست‌محیطی
به کمک الزامات ایزو ۱۴۰۰۱ می‌توانید خطرات و فرصت‌های زیست‌محیطی را که ممکن است برای راه‌اندازی سازمان با آن‌ها مواجه شوید، بررسی کنید. ریسک شامل خطرات در شرایط غیرعادی و اضطراری و فرصت شامل پذیرش تغییر و بهبود محیطی است.
شما باید بتوانید روش و رویکردی را که استفاده می‌کنید، همراه با شواهد مستندی مانند یک طرح تجاری، استراتژی یا برنامه عملیاتی توضیح دهید.
ارزیابی جنبه‌های زیست‌محیطی
جنبه‌های زیست‌محیطی فعالیت‌هایی هستند که بر محیطزیست تأثیر می‌گذارند. ازآنجایی‌که هر کسب‌وکاری مواد و انرژی مصرف و ضایعات تولید می‌کند، در نتیجه اثرات زیست‌محیطی رخ می‌دهد.
نمونه‌هایی از جنبه‌های زیست‌محیطی عبارت‌اند از:
- استفاده از آب و برق و گاز و …
- تولید زباله
- انتشارات دود و آلودگی
- دفع پساب
هنگامی که این جنبه‌های زیست‌محیطی را شناسایی کردید، باید تأثیری که می‌توانند بر محیطزیست داشته باشند را تعیین کنید و با استفاده از یک سیستم امتیازدهی «ریسک» جنبه‌هایی را که مهم‌تر هستند را شناسایی کنید.
رویه‌های کنترل عملیاتی در الزامات ایزو ۱۴۰۰۱
الزامات ایزو ۱۴۰۰۱ سازمان‌ها را تشویق می‌کند که کنترل‌های عملیاتی خود را به شیوه‌ای متناسب با بخشی که در آن فعالیت می‌کنند، تعریف و اجرا کنند. متن استاندارد، این کنترل‌ها یا نحوه اجرای آن‌ها را مشخص نمی‌کند، اما شما باید شواهدی مستند را نگه دارید که نشان دهد کنترل‌های عملیاتی شما قابل اطمینان هستند.
رویه آمادگی و واکنش اضطراری
شرایط اضطراری می‌تواند شرایطی باشد که در سازمان شما ایجاد می‌شود و محیط یا رویدادهای محیطی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. شما باید نشان دهید که سازمان شما می‌تواند به هر یک از آن‌ها پاسخ دهد.
شما باید فرایندهایی داشته باشید که بتوانند شرایط اضطراری را شناسایی کرده و به آن‌ها پاسخ دهند. این پاسخ ها باید اطمینان حاصل کنند که هر گونه تأثیر زیست‌محیطی به حداقل می‌رسد.
نظارت بر اطلاعات عملکرد
یکی از مزایای الزامات ایزو ۱۴۰۰۱ تاکید آن بر بهبود مستمر است؛ به همین دلیل است که بخش کلیدی EMS نظارت بر عملکرد و اثربخشی آن است.
شما باید سابقه‌ای از این ارزیابی‌ها و همچنین شواهدی داشته باشید که نشان دهد سازمان شما چه چیزی را اندازه‌گیری می‌کند و اینکه نتایج هر تصمیمی کنترل فرایند مناسب را تضمین می‌کند.
ثبت تعهدات نسبت به الزامات ایزو ۱۴۰۰۱
این مهم است که همه افراد در سازمان شما از الزامات قانونی محیطی که مشمول آن هستند آگاه باشند؛ به این ترتیب، برای ایجاد الزامات قانونی مربوطه باید یک ارزیابی شایسته انجام شود.
بازبینی‌های منظم باید انجام شود تا اطمینان حاصل شود که این سابقه با هر گونه تغییر به‌روز نگه‌داشته می‌شود. همچنین باید هر تعهدی را که سازمان شما در قبال سایر طرف‌ها دارد ثبت کنید.
برنامه حسابرسی داخلی و نتایج
ممیزی داخلی یک جنبه کلیدی EMS است که نه تنها اثربخشی آن، بلکه عملکرد کلی محیطی سازمان شما را نیز ارزیابی می‌کند. آن‌ها همچنین به نشان‌دادن انطباق شما با فرایندهای تنظیم شده به عنوان بخشی از اجرای EMS کمک می‌کنند.
این بخش حاوی جزئیات یک برنامه حسابرسی داخلی منظم و همچنین نتایج هر فرصتی برای بهبودهایی است که ممیزی‌ها آشکار می‌کنند.
عدم انطباق و اقدام اصلاحی
سازمان شما باید هرگونه عدم انطباق در فرایندها، عملیات محیطی شما و اقداماتی که در نتیجه انجام داده‌اید را مستند کند. همچنین باید شواهد روشنی را در مورد اینکه چگونه سازمان شما تضمین کرده است که هر اقدام اصلاحی به‌طور موثر انجام می‌شود ارائه کند.
ایزو ۱۴۰۰۱ به عنوان جزئی از پکیج IMS
در صورتی که همراه با گواهینامه ایزو ۱۴۰۰۱، استانداردهای ایزو ۹۰۰۱ و ایزو ۴۵۰۰۱ نیز اخذ شود، در اصطلاح سیستم مدیریت یکپارچه IMS پیاده‌سازی شده است. به شرکت‌ها و سازمان‌ها توصیه می‌شود نسبت به اخذ این پکیج اقدام کنند تا ضمن صرفه‌جویی در هزینه، تاثیر مثبتی در دیدگاه مشتریان خود ایجاد کنند.
اگر مایل به اخذ IMS هستید پیشنهاد می‌کنیم مقاله «گواهینامه IMS (سیستم مدیریت یکپارچه IMS شامل ISO 9001 , ISO 14001 , ISO 45001)» را مطالعه کنید.
همچنین جهت آشنایی بیشتر با الزامات این استانداردها می‌توانید از مقالات زیر استفاده کنید:
جمع‌بندی
استاندارد ISO 14001 یک استاندارد بین‌المللی مدیریت محیطزیست است که توسط سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO) تعیین و ارائه می‌شود. این استاندارد الزاماتی را برای سازمان‌هایی ارائه می‌دهد که قصد دارند سیستم مدیریت محیطزیست خود را بهبود داده و عملکرد محیطی خود را کنترل کنند. با پیاده‌سازی الزامات این استاندارد، سازمان‌ها می‌توانند بهبودهای قابل توجهی در مدیریت و کنترل عملکرد مخرب محیطی خود داشته باشند، هزینه‌های عملیاتی را کاهش دهند و روابط خود با جامعه و مشتریان را بهبود بخشند.
سوالات متداول
الزامات استاندارد ISO 14001 را می‌توان با رویکردی به صورت پرسش و پاسخ مورد بررسی قرار داد. این پاسخ‌ها تنها یک معرفی کلی از الزامات استاندارد است و برای درک دقیق و پیاده‌سازی موفق، مطالعه دقیق‌تر استاندارد و مشاوره با متخصصان مربوطه توصیه می‌شود.
آخرین ورژن ایزو ۱۴۰۰۱ چیست؟
آخرین ورژن استاندارد ISO 14001 در سال ۲۰۱۸ توسط سازمان بین‌المللی استانداردسازی (ISO) ارائه شد. این استاندارد الزاماتی را برای سازمان‌ها ارائه می‌دهد تا سیستم مدیریت محیطزیست خود را بهبود داده و عملکرد محیطی خود را کنترل کنند.
چگونه الزامات ایزو ۴۵۰۰۱ را اجرایی کنیم؟
برای اجرای الزامات ISO 14001، سازمان باید وضعیت عملکرد محیطی خود را ارزیابی کند و سپس اهداف زیست‌محیطی و برنامه‌های عملیاتی برای رسیدن به این اهداف را تدوین کند. همچنین، سازمان باید برنامه‌های عملیاتی را پیاده‌سازی کرده و اقداماتی را برای بهبود مستمر انجام دهد.
پیاده‌سازی استاندارد ISO 14001 چه فوایدی برای سازمان‌ها دارد؟
با پیاده‌سازی ISO 14001 سازمان‌ها می‌توانند بهبودهای قابل توجهی در مدیریت و کنترل اثرات مخرب محیطی خود داشته باشند. این استاندارد می‌تواند به کاهش هزینه‌های عملیاتی کمک کند، ریسک‌های محیط‌زیستی را کاهش دهد، سازمان را تعهدات قانونی مربوط به محیطزیست همراه کند و روابط با مشتریان و جامعه را بهبود بخشد.
اخذ گواهینامه ایزو معتبر
ایزوسیستم با همکاری برترین مراجع صدور (CB)، انواع گواهینامه‌های بین‌المللی ISO را برای سازمان‌ها و سایر مراکز تجاری و غیرتجاری صادر می‌کند. این مجموعه در قالب سایت گواهینامه ایزو نیز فعالیت دارد. شرکت دانش بنیان خانه مدیران، ایزوسیستم را به‌عنوان برند تجاری خود ثبت کرده و از سال ۱۳۸۵ در حوزه ارائه خدمات مشاور مدیریت و صدور گوهینامه‌های بین‌المللی ایزو فعالیت می‌کند.
پس از آگاهی از اینکه «از کجا ایزو بگیریم» برای اخذ ایزو از طریق صفحه دریافت ایزو درخواست خود را به صورت سریع ثبت کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید از طریق شماره‌های ۳۳۴۴۴۸۱۴-۰۲۳ و ۳۳۴۴۴۸۱۳-۰۲۳ با ما در تماس باشید یا از طریق تکمیل فرم اخذ ایزو کارشناسان ما با شما تماس خواهند گرفت.
این مقاله به صورت اختصاصی توسط تیم فنی ایزوسیستم آماده شده است، هرگونه بهره برداری بدون ذکر نام و آدرس منبع شرعا و قانونا ممنوع می باشد.
