استاندارد ارگانیک صنایع غذایی
استاندارد ارگانیک صنایع غذایی چیست؟
استاندارد ارگانیک صنایع غذایی به قوانین تولید محصولات متناسب با محیط زیست گفته می‌شود.
سازمان بین‌المللی کشاورزی ارگانیک (IFOAM) چارچوب اصلی استانداردها در رابطه با تولید محصولات ارگانیک را تنظیم کرده است. کشاورزان در تولید محصولات ارگانیک از هیچ ماده شیمیایی برای سرعت بخشیدن به کار یا افزایش کیفیت استفاده نمی‌کنند.
معمولا جوامع به دنبال کمترین ضرر و آسیب زیست‌محیطی و حتی بهداشتی می‌باشند به همین دلیل تقاضای بیشتری برای محصولات ارگانیک وجود دارد.
معیارهای غذای ارگانیک
مطباق با استاندارد ارگانیک صنایع غذایی، محصولات ارگانیک باید با استفاده از شیوه‌های استاندارد کشاورزی تولید شوند:
- چرخه منابع را تقویت کند،
- تعادل اکولوژیکی را ارتقا دهد،
- کیفیت خاک و آب را حفظ و بهبود بخشد،
- استفاده از مواد مصنوعی را به حداقل رساند،
- تنوع زیستی را حفظ کند.
ارگانیک از دیدگاه FDA (سازمان غذا و دارو)
استاندارد ارگانیک صنایع غذایی محصولی را ارگانیک می‌نامد که گواهی شود روی خاکی رشد کرده است که سه سال قبل از برداشت محصول، از مواد ممنوعه روی آن استفاده نشده باشد. مواد ممنوعه شامل اکثر کودهای مصنوعی و آفت‌کش‌ها می‌شود.
دلایل افزایش تقاضا برای محصولات غذایی ارگانیک
مردم اساساً غذایی را می‌خواهند که سالم و عاری از مواد شیمیایی بیش از حد باشد. برای کسب اطمینان از این امر باید یک منبع معتبر استاندارد مواد غذایی را تایید کرده باشد. استاندارد ارگانیک صنایع غذایی فقط شامل واجد شرایط‌ترین تولیدکنندگان مواد غذایی می‌باشد.
ویژگی‌های محصولات غذایی ارگانیک
نشان استاندارد ارگانیک صنایع غذایی USDA Organic فقطبه عنوان یک اصطلاح کاربرد ندارد. وزارت کشاورزی ایالات‌متحده الزامات خاصی را قبل از اینکه محصولی برچسب استاندارد ارگانیک صنایع غذایی را دریافت کند، مشخص می‌کند.
در اینجا عناصر کلیدی وجود دارد که تعیین می‌کند آیا یک محصول غذایی می‌تواند توسط یک نماینده معتبر USDA تأیید شود یا خیر:
- در فرایند تولید باید اقداماتی را برای حفاظت از منابع طبیعی انجام دهیم.
- تنوع زیستی را در نظر گرفته بگیریم.
- غذا را باید فقط با استفاده از مواد تأیید شده تولید کنیم.
- غذای ارگانیک را بدون آسیب رساندن به محیط‌زیست از طریق آفت‌کش‌ها یا سایر روش‌هایی که برای محیط‌زیست مخرب تلقی می‌شوند، تولید می‌کنیم.
سطوح مختلف استاندارد ارگانیک صنایع غذایی
وزارت کشاورزی ایالات‌متحده صلاحیت تعیین نمایندگان گواهی کننده را دارد که می‌توانند تعیین کنند یک نوع غذا چند درصد ارگانیک است. به‌عبارت‌دیگر، به این سادگی نیست که فقط بصورت خوداظهاری قابل تایید باشد. برای اخذ استانداردهای ارگانیک صنایع غذایی دستورالعمل‌هایی وجود دارند و باید رعایت شوند. به‌این‌ترتیب، شرکت‌های مواد غذایی که دارای نشان استاندارد هستند باید مطمئن باشند که با تولیدکنندگان مواد غذایی واجد شرایطی کار می‌کنند.
چهار سطح گواهی ارگانیک وجود دارد:
- ۱۰۰ درصد ارگانیک،
- ارگانیک،
- ساخته شده با مواد ارگانیک،
- مواد ارگانیک خاص.
برای اینکه غذا را ۱۰۰ درصد ارگانیک در نظر گرفته بگیریم، تمام مواد تشکیل‌دهنده و کمک‌های پردازشی غذا باید به‌عنوان ارگانیک تأیید شوند. غذایی که فقط به‌عنوان ارگانیک تأیید شده است اما ۱۰۰ درصد نیست، می‌تواند تا ۵ درصد مواد غیر ارگانیک داشته باشد (اگرچه همه مواد کشاورزی هنوز باید گواهی ارگانیک داشته باشند). مراحل دیگر از نظر درصد موادی که به‌عنوان ارگانیک تأیید شده‌اند، الزامات سخت‌گیری کمتری دارند.
ارگانیک در صنایع غذایی به چه معناست؟
ارگانیک یا آلی در معنای کلمه ماده‌ای مشتق شده از موجودات زنده است، ولی در کشاورزی و صنعت غذا یک روش تولید است که از اولین مراحل زنجیره تولید غذا یعنی آماده‌سازی زمین کشاورزی تا زمانی که غذا به‌صورت خام یا فرایند شده در بسته‌بندی به دست مصرف‌کننده می‌رسد را در بر می‌گیرد. اساس طراحی سیستم‌های استاندارد ارگانیک صنایع غذایی، تولید مقدار قابل قبولی از غذای موردنیاز انسان باکیفیت بالا و با حداقل خسارت ممکن به محیط‌زیست و حیات‌وحش بوده است.
بازار محصولات ارگانیک
در حال حاضر فروش محصولات ارگانیک ۱ تا ۳ درصد از کل فروش غذا در جهان را تشکیل می‌دهد. رشد سالانه تجارت آنها حدود ۱۰ تا ۵۰ درصد برآورد شده است. برای مثال تنها در انگلستان به‌عنوان سومین بازار پررونق فرآورده‌های ارگانیک در اروپا، از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۷ این تجارت رشد ۲۲ درصد را شاهد بوده است. کشورهای آلمان و ایتالیا از نظر تجارت فرآورده‌های ارگانیک در بین کشورهای اروپایی رتبه اول و دوم را دارند.
مزایای استاندارد ارگانیک صنایع غذایی
قیمت گران‌تر فرآورده‌های ارگانیک نسبت به محصولات عادی، تقاضای مداوم بازار و حمایتهای مالی دولت‌ها از تولیدکنندگان باعث شده است که ارگانیک، سیستم پرمنفعتی برای تولید کنندگان باشد که در این بین سبزی و میوه‌های تازه حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد از کل فروش محصولات ارگانیک را تشکیل می‌دهند. در انگلستان مشخص شده است که در سال‌های اخیر میوه‌ها و سبزی‌ها و پس از آن محصولات لبنی مورد تقاضا بوده‌اند.
تقاضای فزاینده‌ای در سراسر جهان برای محصولات ارگانیک وجود دارد؛ بنابراین از طریق تولید و عرضه محصولات ارگانیک می‌توان به بازار جهانی دست یافت. استاندارد ارگانیک صنایع غذایی کیفیت را تضمین می‌کند و از تقلب برای ترویج تجارت جلوگیری می‌کند. شانس بیشتری برای کشاورزان محصولات ارگانیک وجود دارد که آنها را باقیمت‌های بالاتر در زمین‌های خود بفروشند و به توسعه پایدار در زنجیره تأمین آسان‌تر برسند. اصطلاح “ارگانیک تأیید شده” به‌عنوان تضمین محصول عمل می‌کند.
معایب مواد غذایی ارگانیک
از معایب اصلی اینگونه مواد غذائی هزینه بالای آنها نسبت به محصولات غذایی غیرارگانیک است که این افزایش هزینه به دلیل عملیات گران‌تر کشاورزی، مقررات سخت دولتی و بازدهی کمتر محصول می‌باشد. از دیگر معایب این گونه محصولات این است که برخی سموم ارگانیک نیز ممکن است واکنش های آلرژیک ایجاد کنند.
پروتئین برخی از مواد غذایی مانند بادام زمینی، لوبیای سویا، تخم مرغ، شیر و صدف ها به مایعات هضمی مقاوم هستند. همچنین درخصوص مصرف مواد غذایی ارگانیک گاهی گزارشاتی مبنی بر مسمومیت‌های غذایی مشاهده گردیده است.
هدف استاندارد ارگانیک صنایع غذایی
گواهینامه استاندارد ارگانیک صنایع غذایی اساساً برای تنظیم و تسهیل فروش محصولات ارگانیک صادر می‌شود. این گواهی ارزش‌افزوده را برای برندهای غذایی به ارمغان می‌آورد و مزیتی در بازار برای تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان است.
مهم‌ترین دلایل خریداران برای خرید محصولات ارگانیک
- توجه به‌سلامت عمومی با دریافت حداکثر مواد مغذی ضروری و حداقل افزودنی‌های مصنوعی،
- امنیت غذایی،
- کاهش خطرات احتمالی ناشی از مصرف موادی که مورد دست‌کاری ژنتیکی واقع شده‌اند،
- عدم دریافت باقیمانده سموم شیمیایی،
- مسائل زیست‌محیطی
مطالعات بیولوژیکی در مورد محصولات ارگانیک
به‌طورکلی نتایج مطالعات بیولوژیکی در مقایسه با مطالعه ارزش غذایی از طریق اندازه‌گیری مواد مغذی در محصولات ارگانیک نتایج بهتر و روشن‌تری داشته است و در میان محققین توافق نظر بیشتری در این زمینه وجود دارد.
گواهی استاندارد ارگانیک در صنایع غذایی چیست؟
ادعای تولید محصول ارگانیک نیاز به دریافت گواهینامه استاندارد ارگانیک صنایع غذایی دارد. این یک فرایند صدور گواهینامه برای تولیدکنندگان مواد غذایی ارگانیک و سایر محصولات کشاورزی ارگانیک است. این گواهی را می‌توان به‌تمامی مشاغل درگیر در زنجیره غذایی از جمله تأمین‌کنندگان بذر، کشاورزان، تولیدکنندگان مواد غذایی، پردازشگرها، خرده‌فروشان و رستوران‌ها اعطا کرد.
گواهی استاندارد ارگانیک دارای شرایط زیر است:
- اجتناب از استفاده از مواد شیمیایی مصنوعی مانند کودها، آفت‌کش‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها، افزودنی‌های مواد غذایی، فناوری تابش و فاضلاب.
- استفاده از زمین‌های کشاورزی که چندین سال است از مواد شیمیایی استفاده نکرده‌اند.
- داشتن سوابق دقیق فراوری و تولید. (پیش حسابرسی)
- خوراک، مسکن و پرورش دام باید بر اساس الزامات خاص برای ارگانیک ماندن باشد.
- جلوگیری از آلودگی متقابل با جداسازی فیزیکی محصولات ارگانیک و غیر ارگانیک.
- بازرسی‌های دوره‌ای در محل.
پنج مرحله برای دریافت گواهینامه استاندارد ارگانیک
مانند سایر گواهینامه‌ها، دریافت گواهی ارگانیک دارای مراحلی است که باید مراحل را به طور منظم به شرح زیر اجرا کنیم:
-
توسعه یک برنامه برای سیستم ارگانیک
این مرحله مبنای طرح گواهی ارگانیک است که در آن باید عملیات و الزامات را مشخص کنیم مطابقت عملیات با الزامات برای رسیدن به اهداف طرح را بررسی کنیم.
-
اجرای طرح آماده شده مرحله اول
نمایندگان گواهی که توسط USDA معتبر هستند، مسئول بررسی و ممیزی اجرای طرح سیستم ارگانیک توسط نهادها هستند و بررسی می‌کنند که آیا محصولات آنها مطابق با استانداردهای ارگانیک است یا خیر.
-
بازرسی
نمایندگان گواهی باید عملیات در محل کارخانه‌های تولید مواد غذایی را بازرسی کنند. این یک بازرسی جامع از مزرعه به کارخانه به‌عنوان یک لیست A-Z از بازرسی‌ها است که شامل بازرسی زمین‌های کشاورزی، بذرهای کشت شده، عدم استفاده از کود، آفت‌کش‌ها یا هر ماده شیمیایی دیگر، و روش‌های تولید، فراوری، مدیریت، ذخیره‌سازی، تصفیه آب، و تأسیسات با گزارش مفصل می‌شود.
-
بررسی گزارش‌های بازرسی
تمام گزارش‌های مربوط به اقدامات مرحله قبل و همه خطرات را بازرسی می‌کنند. این آخرین گام برای نظارت و بررسی انطباق کلیه اقدامات طرح سیستم ارگانیک توسعه‌یافته بر اساس الزامات گواهی ارگانیک است.
-
صدور گواهینامه
پس از دریافت نتیجه مثبت از مرحله چهارم، نمایندگی گواهینامه ارگانیک را برای تولیدکننده مواد غذایی صادر می‌کند و بازرسی سالانه برای نگهداری گواهی انجام می‌شود.
دریافت گواهینامه استاندارد ارگانیک صنایع غذایی
دریافت استاندارد ارگانیک برای محصولات نیاز به بازرسی و تست‌های مختلفی دارد.
معمولا سازمان غذا و دارو در هر کشوری می تواند با انجام ازمایشات مختلف تایید محصولات را نماید. در کشور ما نیز معمولا ارگانیک را می‌توان از این سازمان دریافت کرد. البته برای دریافت استاندارد ارگانیک صنایع غذایی بین‌المللی باید از طریق سازمان های بین‌المللی اقدام کرد.
معمولا شرکت‌ها علاوه بر این استاندارد، استاندارد ایزو ۲۲۰۰۰ و HACCP را نیز دریافت می‌کنند. چون مرکز رسمی بین المللی در ایران برای صدور گواهینامه ارگانیک وجود ندارد و باید از طریق مراجع خصوصی اقدام گردد.
وضعیت مواد غذائی ارگانیک در ایران
در ایران محصولاتی از قبیل انار، آب انار، پسته وحشی، زعفران، انجیر، گلاب، عسل، چای، برنج، سیب، روغن زیتون و برخی از محصولات غذایی دیگر به صورت ارگانیک ارائه شده است. کافی نبودن تأمین منابع مالی، شفاف نبودن آیین‌نامه‌ها و ضوابط همکاری با بخش خصوصی، نارسایی در تأمین نیازهای تحقیقاتی و نبود تعامل مثبت و سازنده بین بخش‌های تحقیقاتی و اجرایی از جمله مشکلات این بخش است. به نظر می‌رسد استقبال مردم از محصولات غذایی ارگانیک خوب است اما مشکلاتی مانند قیمت بالا و همچنین تنوع کم این محصولات باعث شده است که این مصرف آنها آن‌چنان که باید در بین مردم رواج نداشته باشد.
نتیجه‌گیری
در این مقاله به طور اجمالی به معرفی استاندارد ارگانیک صنایع غذایی، سیستم ارگانیک، خصوصیات، محاسن و معایب آن پرداختیم. اگرچه استفاده از این نام در جوامع مصرف‌کننده برای خریداران، محصولی باکیفیت بالاتر را تداعی می‌کند و از جهاتی نیز ممکن است ارزش غذایی و امنیت غذایی بالاتری نسبت به مواد رایج داشته باشد، ولی قوانین و استاندارد ارگانیک صنایع غذایی اصلی که تولید این محصولات بر اساس آنها صورت می‌گیرد، به‌شدت استفاده از جملاتی مانند غذای برتر یا سالم‌تر را در تبلیغات ارگانیک منع کرده‌اند.
مطرح‌شدن و موفقیت چنین سیستم‌هایی در جوامع پیشرفته که با به‌کارگیری علم و تکنولوژی غنی به حداکثر تولید دست یافته‌اند، نشان‌دهنده اهمیتی است که انسان امروزی برای سلامتی و امنیت خود و محیط‌زیست اطرافش قایل است؛ به‌طوری‌که با نوعی بازگشت به روش‌های سنتی، درصدد است با هزینه بیشتر و بازده کمتر در تولید، غذای سالم‌تر به دست آورد.
اخذ ایزو از ایزوسیستم
هنگام اقدام به اخذ استاندارد ارگانیک صنایع غذایی نباید فراموش کرد که بهتر است استاندارد ایزو ۹۰۰۱ را هم همراه با استانداردی نظیر ایزو ۲۲۰۰۰ اخذ نمود. توصیه نخست تیم ایزوسیستم برای شرکت های غذایی که می خواهند بودجه ریزی متوسطی برای دریافت گواهینامه‌های ایزو انجام دهند شامل ایزو ۹۰۰۱ + ایزو ۲۲۰۰۰ + HACCP می‌باشد. و اگر شرکتی می‌تواند بودجه ریزی بیشتری انجام دهد سری گواهینامه‌های IMS + ایزو ۲۲۰۰۰ + HACCP انتخاب خوبی است. در ادامه می‌توان گواهینامه‌هایی مانند GMP، حلال و FSSC را نیز اضافه نمود.
برای اخذ ایزو می‌توانید از طریق صفحه دریافت ایزو درخواست خود را به صورت سریع ثبت کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید از طریق شماره‌های ۳۳۴۴۴۸۱۴-۰۲۳ و ۳۳۴۴۴۸۱۳-۰۲۳ با ما در تماس باشید یا از طریق تکمیل فرم اخذ ایزو کارشناسان ما با شما تماس خواهند گرفت.
